Trong dòng chảy phát triển của một đất nước, luôn có sự đóng góp phát triển của một đội ngũ trí thức. Trong đó lực lượng Luật sư đã góp phần kiến tạo sự công bằng trong pháp luật và trong xã hội.
Ngược dòng thời gian, trở về quá khứ 80 năm trước khi đất nước vừa được độc lập. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh 46/SL ngày 10/10/1945 đặt nền móng cho nghề luật sư tại Việt Nam. Đến ngày 14/01/2013 Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định số 149/QĐ-TTg về ngày truyền thống của Luật sư Việt Nam. Sự kiện này ghi nhận vai trò của luật sư trong xã hội pháp quyền, công bằng, dân chủ, văn minh.
Trong lịch sử Việt Nam, đã có nhiều những luật sư tham gia hoạt động cách mạng cứu nước. Ví như trong Chính phủ Liên hiệp lâm thời Việt Nam có 02 Luật sư (Vũ Đình Hòe – Bộ trưởng Giáo dục; Vũ Trọng Khánh – Bộ trưởng Tư pháp); Chính phủ Liên hiệp kháng chiến có 02 Luật sư (Phan Anh – Bộ trưởng Quốc phòng; Vũ Đình Hòe – Bộ trưởng Tư Pháp); Chính phủ Liên hiệp quốc dân có 01 Luật sư (Vũ Đình Hòe – Bộ trưởng Tư pháp). Trong giai đoạn này, do tình hình chiến tranh nên Chính phủ kéo dài cho đến năm 1955, từ năm 1955 đến 1960 là Chính phủ mở rộng, rồi các Chính phủ nhiệm kỳ 1960-1964, 1964-1971, 1971-1975, 1975-1978 với một số thay đổi, bổ sung về tổ chức, nhân sự. Bên cạnh các Luật sư đã tham gia trong bộ máy chính quyền, còn có LS Trần Công Tường (Thứ trưởng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp, rồi quyền Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Ủy ban pháp chế), Luật sư Phan Mỹ (Chánh văn phòng Chủ tịch Chính phủ),…
Trong các sự kiện trong nước và quốc tế quan trọng, luôn có hình ảnh người Luật sư tham gia. Tại Hội nghị Đà Lạt, trong số 12 thành viên chính thức đã có 03 người trong giới luật học là Luật sư Vũ Văn Hiền, Luật sư Nguyễn Mạnh Tường và cử nhân luật Võ Nguyên Giáp. Tham dự Hội nghị Fontainebleau (diễn ra từ tháng 6 đến tháng 9/1946), có 04 thành viên là Luật sư và chuyên gia pháp luật, gồm Luật sư Vũ Trọng Khánh (Cố vấn cho Phái đoàn), Luật sư Phan Anh (Tổng Thư ký), Luật sư Vũ Văn Hiền (do ông bị bệnh nên cuối cùng đã không tham dự) và Tiến sĩ luật Nguyễn Mạnh Hà (thành viên)… Như vậy hình ảnh người luật sư tượng trưng cho đội ngũ trí thức tinh hoa đóng góp xây dựng công bằng và phát triển xã hội.
Giá trị tinh hoa của nghề luật sư
Để nói về giá trị tinh hoa của nghề luật sư thì trước hết nói về quá trình đào tạo và rèn luyện, với khoảng thời gian bốn năm học đại học Luật. Tiếp đến là một năm học nghiệp vụ, một năm tập sự và thi lấy chứng chỉ hành nghề luật sư. Tổng thời gian là 6 năm theo đúng tiến độ được quy định hiện tại. Trong khoảng thời gian ấy có biết bao nhiêu gian nan, thử thách sàng lọc, chọn lọc để hình thành nên một người Luật sư thực thụ. Một Luật sư không chỉ nắm vững chuyên môn mà còn giỏi về nghiệp vụ và có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp tốt (theo Bộ quy tắc đạo đức và ứng xử nghề luật sư Việt Nam).
Giá trị tinh hoa của nghề luật sư nằm ở vai trò then chốt trong việc bảo vệ công lý, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Đồng thời góp phần xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, đất nước pháp quyền và phát triển kinh tế. Luật sư thực hiện sứ mệnh này thông qua hoạt động tư vấn, đại diện thân chủ, bào chữa, bảo vệ, trợ giúp pháp lý miễn phí và tuyên truyền phổ biến pháp luật, góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật cho cộng đồng.
Hãy hình dung tình huống trong phiên toà một người bị đưa ra xét xử (bị cáo), lúc đó bị cáo phải đối diện với Hội đồng xét xử, Viện kiểm sát, xung quanh bị cáo không có người thân thích. Khi đó chỉ có người luật sư là điểm tựa pháp lý, là điểm tựa tinh thần cho bị cáo. Luật sư là người bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ.
Bên cạnh đó, luật sư góp phần xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Luật sư tham gia phản biện khoa học, góp ý xây dựng các dự thảo luật, đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật chưa hợp lý, đóng góp nâng cao chất lượng pháp luật. Từ thực tiễn hành nghề, luật sư phát hiện và phản ánh những vướng mắc, bất cập trong việc thực thi pháp luật, kiến nghị cơ quan nhà nước hoàn thiện các văn bản pháp luật.
Một vai trò nữa của người luật sư là tư vấn, tuyên truyền pháp luật. Luật sư cung cấp thông tin, giải thích pháp luật và đưa ra lời khuyên hữu ích cho khách hàng về các vấn đề pháp lý liên quan. Luật sư tham gia trợ giúp pháp lý cho người nghèo và người yếu thế trong xã hội (như phụ nữ, trẻ em, người già…) thể hiện tinh thần vì cộng đồng và trách nhiệm xã hội.
Với những vai trò và giá trị về xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, đất nước pháp quyền và phát triển kinh tế. Giới Luật sư xứng đáng là lực lượng lao động tinh hoa trong xã hội.
# Luật sư Lê Đình Lý
